|
Najważniejsze zabytki miasta |
| Zamek Piastowski - "Śląski Wawel", zabytek klasy "0", siedziba Muzeum Piastów Śląskich. Początki zamku to pierwsza połowa XIII w. Renesansową przebudowę zapoczątkował książę Fryderyk II w 1532 roku, a kontynuował do 1586 roku książę Jerzy II. Najważniejsze prace wykonano w latach 1544-1560 pod kierunkiem - przybyłych z Włoch, Jakuba i Franciszka Parrów, kiedy to uczyniono z zamku jedną z najwspanialszych rezydencji książęcych w Europie Środkowej. W rękach Piastów linii legnicko - brzeskiej pozostawała ona aż do 1675 roku. Zniszczeniu uległ zamek w 1741 roku w czasie bombardowań miasta przez króla pruskiego Fryderyka II. Dziś odrestaurowany stanowi największą atrakcję artystyczną Brzegu. Budynek bramny przedstawiający m.in. galerię 24 popiersi władców polskich i książąt śląskich dynastii piastowskiej, obok Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, zaliczany do najważniejszych pomników polskiego renesansu. Urzeka również bogactwem dziedziniec otoczony trójkondygnacyjnymi krużgankami, oraz brama wjazdowa zdobiona herbami księcia Jerzego II i jego małżonki Barbary. W Muzeum prezentowane są stałe i czasowe wystawy, organizuje się liczne koncerty muzyczne, prezentacje teatralne, sesje i sympozja naukowe. |  |
| Ratusz - usytuowany w centralnej części rynku. Pierwsze wzmianki
pochodzą z1378 roku, nową salę rady ukończono w 1493 roku, a wieżę zwieńczono
hełmem w 1498 roku. Wielki pożar miasta w 1569 roku zniszczył ratusz. Jeszcze w tym
samym roku rozpoczęto budowę nowego ratusza, którego projekt przygotował Bernard
Niuron, realizował go do 1577 roku Jakub Parr. Jest uważany za perłę śląskiego
renesansu. Wzniesiony na rzucie prostokątnej podkowy z wąskim dziedzińcem wewnątrz. Wyróżnia się fasada zachodnia z ryzalitami mieszczącymi klatki schodowe, pomiędzy którymi rozpięto arkadową loggię, stanowiącą istotny renesansowy akcent budowli. Na piętrze zamyka ją prosta linia gzymsu okapowego, podtrzymywanego przez cztery toskańskie kolumny. Wrażenie przysadzistości rozładowują szczyty facjat i hełmy obu ryzalitów. Przewagę tych horyzontalnych akcentów stanowi wysmukła wieża zwieńczona wieloczłonowym hełmem. We wnętrzu na uwagę zasługuje reprezentacyjna sala z okazałym stropem modrzewiowym z 1648 roku oraz Sala Rajców z bogatym wystrojem malarskim na plafonie i szafach archiwalnych. |
 |
| Brama Odrzańska - późnorenesansowa, wzniesiona w 1595 roku według projektu fortyfikatorów włoskich Bernarda i Piotra Niuronów przez murarzy Jerzego Schobera i Michała Kockerta przy bastionie osłaniającym zamek od strony Odry. Brama z piaskowca, w kształcie łuku triumfalnego o półkolistej, boniowanej archiwolcie z herbem Brzegu trzymanym przez anioła w kluczu. W przyłuczach pełnoplastyczne głowy rycerzy. Powyżej attykowa ściana zdobiona herbami księcia Joachima Fryderyka i jego żony Anny Marii von Anhalt przytrzymywanymi przez pary lwów. Nad nimi fryz z łacińskim napisem: VERBUM DOMINI MANET IN AETERNUM. W 1895 roku, po zniesieniu bastionu, bramę przeniesiono do ogrodu przyzamkowego. |  |
| Pofranciszkański kościół św. Piotra i Pawła - najstarszy brzeski kościół, wzmiankowany już w 1285 roku, poświęcony w 1338 roku. W obecnej postaci, zmienił swój pierwotny wygląd na skutek wielu przebudów. Kościół należał do klasztoru franciszkanów, zabudowania którego znajdowały się po północnej stronie. Wczesnogotycka świątynia murowana z cegły z korpusem nakrytym sklepieniem sieciowym i wydłużonym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Na styku korpusu i prezbiterium od południa wieża, której górna część runęła w 1997 roku. Po wprowadzeniu luteranizmu franciszkanie opuścili klasztor w 1527 roku, w 1582 roku przyjął go książę Jerzy II, który przeznaczył go na arsenał. W 1997 roku zawaliła się wieża wraz z częścią murów. |  |
| Kościół p.w. św. Mikołaja - gotycka bazylika
trzynawowa zaliczana do największych świątyń gotyckich na Śląsku. Budowana w latach
1370 - 1417, w początkowym okresie przy wydatnym wsparciu księcia Ludwika I. Postawiono
ją na miejscu wzmiankowanego w 1279 roku kościoła. Budowę rozpoczął mistrz Günther
z Wrocławia, a sklepienia nawy głównej wznosił w końcowej fazie realizacji mistrz
Henryk. Gotycki, trójnawowy, bazylikowy kościół z niewyodrębnionym prezbiterium o trójbocznym zamknięciu, murowany z cegły. Od południa dobudowane dwie kaplice św. św. Barbary i Katarzyny. Kościół Św. Mikołaja jako główna świątynia mieszczan brzeskich od początku swego istnienia posiadała bardzo bogaty wystrój, z którego do dzisiaj nie zachowało się wiele elementów. Do najcenniejszych zaliczyć należy ścienne polichromie na południowej ścianie zakrystii z ok. 1450 roku, przedstawiające Ukrzyżowanie Chrystusa, Mszę św. Grzegorza, Męczeństwo Dziesięciu Tysięcy. Z czasów gdy kościół należał do brzeskich protestantów pozostał zespół kamiennych epitafiów, z których na wyróżnienie zasługują epitafium rodziny Kerberów z ok. 1570 roku, epitafium rodziny Heusslerów z ok. 1586 roku, oraz portretowe epitafium Piotra Thomasa z 1603 roku. Zniszczony w 1945 r., dzięki inicjatywie ks. K. Makarskiego odbudowany w latach 1958-67. Zdobiący obecnie prezbiterium ołtarz gotycki z 1500 roku przedstawiający Św. Rodzinę został przeniesiony do brzeskiej świątyni z kościoła w Bąkowie pod Grodkowem. |
 |
| Kaplica św. Jadwigi - przylegająca do zamku od południowego
zachodu. Stanowi pozostałość dawnego kościoła kolegiackiego Św. Jadwigi ufundowanego
w 1368 roku przez księcia Ludwika I. Budowę zakończono w 1371 roku. W 1534 roku
przekazano ją protestantom, a w 1567 roku zamieniona została na mauzoleum Piastów
brzeskich przez Jerzego II. Wtedy to zbudowano kryptę grobową, gdzie pochowano
największą ilość Piastów oraz wykonano bogaty wystrój malarsko - rzeźbiarski. Gotycka, murowana z cegły, pięcioprzęsłowa z trójbocznym zamknięciem. Na zewnętrznych ścianach kaplicy, na jego przyporach umieszczono płaskorzeźby o charakterze heraldycznym. Na górnych tarczach wykuto orły śląskie, a na dolnych herby księstw brzeskiego i legnickiego. We wnętrzu na uwagę zasługuje kamienna figura św. Jadwigi z ok. 1370 roku - najstarszy znany posąg tej świętej. Ołtarz rokokowy z ok. 1780 roku z obrazem Bernarda Krause przedstawiającym św. Jadwigę. |
 |
| Kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego - najokazalszy budynek barokowy w Brzegu, wzniesiony w latach 1734-1745 wg projektu J. Frischa w miejscu zbudowanego w 1545 r. zespołu klasztornego dominikanów. Wnętrze nakryte sklepieniami kolebkowymi. Polichromia wykonana w latach 1739-46 przez jezuitę Jana Kubena (1697-1770) należy do najwybitniejszych realizacji malarstwa iluzjonistycznego na Śląsku. Na sklepieniu nad prezbiterium namalował Kuben prefigurę Ukrzyżowania Chrystusa - Wywyższenie Węża Miedzianego, nad nawą Adorację Krzyża Świętego. Uzupełniają je freski nad emporami ukazujące historię drzewa Krzyża Św. oraz freski w kaplicach prezentujące świętych żywiących szczególny kult do Krzyża. Iluzjonistyczny fresk na ścianie prezbiterium ukazuje historyczny moment podniesienia Krzyża przez cesarza Herakliusza i patriarchy Jerozolimy Zachariasza w świątyni w Jerozolimie. Górne zwieńczenia wież z hełmami i fasada główna wykonane dopiero w 1856 roku wg projektu architekta Wilczka z Wrocławia. Przed kościołem dwie kamienne figury św. Tadeusza i św. Nepomucena. |  |
| Kościół św. Łukasz - jedyna ewangelicka świątynia
dzisiejszego Brzegu wybudowana w 1897 roku (zdjęcie obok). Kościół Miłosierdzia Bożego - najmłodszy z kościołów miasta zbudowany w latach 80-tych XX wieku w południowej części miasta. |
 |
| Gimnazjum Piastowskie - dawne "Gymnasium Illustre Bregensis" wybudowane w latach 1564-1596, a ufundowane przez księcia Jerzego II. Drugie na Śląsku gimnazjum łacińskie posiadające niegdyś bogaty księgozbiór tzw. Bibliotekę Piastowską otrzymaną z kolegiaty zamkowej. Szkoła szeroko znana na Śląsku z prawem przyznawania tytułu doktora i wieńców laurowych poetom. Kształciła młodzież również z Królestwa Polskiego, Czech i krajów niemieckich. Całkowicie zniszczona w czasie II wojny światowej, odbudowana w latach 1963-1967. |  |
| Stare koszary - budynek dawnych koszar pruskich z
lat 1781-1782. Na przełomie XIX a XX wieku przebudowane na budynek mieszkalny. |
 |
| Dworzec kolejowy - początek i koniec szlaku. W 1843 roku
najstarsza na dzisiejszych ziemiach polskich linia kolejowa połączyła Brzeg z
Wrocławiem. W 1848 roku zbudowano linię do Nysy, a w 1910 r do Strzelina. Dworzec kolejowy i poczta dworcowa wybudowane w stylu eklektycznym w początkach lat 70. XIX wieku |
 |
| Budynek poczty - wybudowany w 1886 roku w stylu neorenesansowym. Jest jednym z wielu stylowych budynków reprezentacyjnej ulicy Piastowskiej, gdzie stoją wille dawnych właścicieli fabryk i bogatych mieszkańców Brzegu. |  |
| Żelazny kratowany most na Odrze - dzięwiętnastowieczny most
kratownicowy przeniesiony z podbydgoskiego Fordonu w 1953 roku i zamontowany na miejscu
zniszczonego w 1945 roku tzw. Mostu Fryderyka. Zapewnia komunikację w kierunku
północ-południe. |
 |
| Budynek typu willowego na ulicy Jana Pawła II nr 3 - wzniesiony w 1898 roku. W latach międzywojennych posiadłość Kurta Neugebauera, właściciela cukrowni "Concordia" . Obiekt o ciekawej architektonicznej bryle, otoczony ogrodem z krzewami rododendronów. |  |
 |
 |
 |
|
| Rynek, dom nr 19 - kamieniczka. z attyką szczytową zrekonstruowana po zniszczeniu w 1945 roku. Od 1544 r. mieściła się w niej apteka "Pod Lwem". | Kamieniczka przy ul. Jabłkowej nr 5 - jeden z najpiękniejszych budynków barokowych w Brzegu, zbudowany w 1715 roku przez jezuickiego radcę J.G. Kreyera. | Ulica Długa - domy z ozdobnymi szczytami późnobarokowymi i
klasycystycznymi. Spotykamy również kamienice z typową architekturą przełomu XIX i XX
w. |
| Wykonanie strony i zdjęcia Paweł Kulczycki, Brzeg marzec 2005 r |
