[Drzewo] [Liście]
[Kwiaty
i owoce] [Pączki] [Kora] [Korzenie]
[Jak
drzewo żyje?] [Przyrost na grubość] [Wzrost drzewa]
[Drewno
twarde i miękkie]
Drzewa to największe rośliny lądowe. Spośród wielu form roślin zielonych drzewa osiągają największe rozmiary i pod wieloma względami odgrywają najważniejszą rolę w życiu człowieka. Dzięki nim Ziemia nadaje się do zamieszkania, decydują o klimacie rozległych obszarów oraz pełnią wiele innych ważnych funkcji przyrodniczych i gospodarczych. Drzewa wydzielają tlen do otaczającej nas atmosfery, chronią glebę przed erozją, oczyszczają powietrze z pyłów, gazów i bakterii. Należą do dwóch głównych grup roślin : iglastych i liściastych. Są roślinami wieloletnimi o zdrewniałej łodydze, zwanej pniem. Zespół konarów i gałęzi nazywa się koroną drzewa, a jego sylwetkę - pokrojem drzewa.
Liście pełnią ważną funkcję w procesie asymilacji, oddychania i transpiracji. Liście są dla drzew niezwykle ważnym organem. W nich zachodzi proces fotosyntezy, w której energia słoneczna wykorzystywana jest do wytwarzania organicznych substancji pokarmowych z wody i dwutlenku węgla.Liście rozmieszczone są w koronie drzewa tak, aby na każdy z nich padało jak najwięcej światła.
Drzewa rozmnażają się przeważnie z nasion, które
rozwijają się po zapłodnieniu żeńskiej komórki płciowej
przez męską. Komórki te powstają we wnętrzu kwiatów. Okres
kwitnienia drzew poszczególnych gatunków wiąże się ze
sposobem zapylania. Kwiaty drzew wiatropylnych rozwijają się
wczesną wiosną, kwiaty drzew owadopylnych kwitną później,
porozwinięciu się liści. Kwiaty rzadko występują na drzewie
pojedynczo. Zwykle są zebrane w kwiatostany. Często spotykanymi
typami kwiatostanów są: kotki (bazie), grona, wiechy, baldachy
i baldachogrona.
Kwiat zawierający organy rozrodcze męskie i żeńskie (to
znaczy pręciki i słupek) nazywamy obupłciowym, jeśli jednak
ma tylko pręciki lub tylko słupek, to jest to kwiat jednopłciowy.
Drzewo, na którym znajdują się kwiaty żeńskie i męskie to
drzewo jednopienne. Jeśli na drzewie są kwiaty męskie lub żeńskie,
drzewo to nazywamy dwupiennym. Drzewo przez długi czas gromadzi
substancje odżywcze potrzebne do wytworzenia nasion i owoców.
Na przykład dąb daje obfite plony nasion. Po zapyleniu każdej
z zalążni kwiatu dębu rozwija się żołądź, który jest
owocem tego drzewa.
Cechą rozpoznawawczą gatunków drzew są pączki
znajdujące się na gałązkach. Pączki są zawiązkami pędów,
liści lub kwiatów. Ułożenie pączków na gałązce jest takie
samo, jak liści. Poniżej każdego pączka widoczna jest blizna
liściowa pozostawiona przez liść z poprzedniego sezonu
wegetacyjnego.
Pień drzewa okrywa korowina, potocznie zwana korą. Korowina zabezpiecza pień przed uszkodzeniem i nadmiernym parowaniem. Z reguły kora każdego gatunku drzewa ma charakterystyczną rzeźbę i barwę. Gdy zwiększa się obwód drzewa, kora pęka, tworzą się wówczas wyżłobienia.
Korzenie wyrastają u podstawy pnia i rozgałęziają się pod ziemią. Pełnią one kilka funkcji: zakotwiczają drzewo w podłożu, pobierają wodę i rozpuszczone w niej substancje mineralne, w nich również magazynowane są substancje odżywcze, niezbędne drzewu do życia. Niektóre drzewa, jak buk i brzoza, nie ukorzeniają się zbyt głęboko. Inne, jak dąb i sosna, ukorzeniają się głębiej.
Potrzebna drzewu woda i rozpuszczone w niej sole mineralne są przewodzone przez systemy rurkowate (naczynia, cewki), które wchodzą w skład drewna. W określonym czasie powstają nowe naczynia przewodzące wodę. Są one niezbędne, ponieważ muszą dostarczać wodę do pączków, z których rozwijają się nowe liście. Największe zużycie wody następuje w liściach drzewa w procesie fotosyntezy. Głównie w liściach ma również miejsce jej utrata przez parowanie. Proces wydzielania wody w postaci pary wodnej nazywany jest transpiracją. Dla uzupełnienia ubytków wody roślina podciąga wodę w postaci nieprzerwanej kolumny od korzeni do liści. Woda zawierająca substancje organiczne jest przewodzona w dół drzewa przez inne elementy (komórki sitowe, rurki sitowe), wchodzące w skład łyka.
Przyrost na grubość odbywa się w ciągu całego okresu wegetacyjnego drzewa. Wiosną drzewo wytwarza drewno o dużych komórkach ciemno zabarwionych. Pod koniec sezonu wegetacyjnego wytwarzane komórki drewna są drobniejsze i jaśniejsze. Te etapy wzrostu można rozpoznać na przekroju pnia lub gałęzi jako słoje przyrostów rocznych. Licząc te słoje możemy określić wiek drzewa. Ostateczna grubość pnia zależy od długości życia drzewa.
Wzrost drzewa na wysokość przebiega początkowo
wolno, a później coraz szybciej, aż do pewnego wieku, w którym
przestaje ono rosnąć. W zależności od tempa wzrostu można
wyróżnić drzewa rosnąco szybko, średnio i wolno. W
umiarkowanej strefie klimatycznej przyrost drzewa rozpoczyna się
na wiosnę, gdy zaczynają się rozwijać pączki, trwa 4-5
tygodni i kończy wraz z pojawieniem się nowych pączków
szczytowych. Są też i takie gatunki drzew, w których przyrost
na wysokość trwa 3-4 miesiące.
Szybko rosnące gatunki (brzoza, topola) rosną najszybciej w młodości,
to znaczy w wieku 5-10 lat. Drzewa o średniej prędkości
wzrostu (iglaste) osiągają kulminację tempa wzrostu około 20
roku życia, wolno zaś rosnące (dąb, buk) około 40 roku życia.
Niektóre drzewa liściaste rosną powoli. Po 20 latach osiągają wysokość zaledwie 4 m, a po 150 latach - maksimum 13 m. Drzewa iglaste rosną znacznie szybciej - już po 30 latach osiągają wysokość 10 m. Wskutek różnic w tempie wzrostu drzewa te wytwarzają różne rodzaje drewna. Drewno drzew rosnących wolno jest spoiste i nazywamy je twardym, a drewno drzew szybko rosnących - miękkim.