Brzeg od wieków był (obok Wrocławia)
znaczącym ośrodkiem kulturalnym. Muzyka, literatura i plastyka oraz teatr stanowiły
nieodłączny element życia dworu książęcego brzeskich Piastów i miasta. Nawiązując
do tradycji mecenatu kulturalnego Piastów Śląskich, obecni animatorzy działań
kulturalnych stworzyli z Brzegu jeden z ciekawszych centrów kulturalnych w kraju. Brzeg
otwiera swoje bramy przed artystami klasy światowej, a przy tym dba o rozwój lokalnego
środowiska artystycznego. Dzięki działalności animacyjnej Muzeum Piastów Śląskich i
Brzeskiego Centrum Kultury, miasto Brzeg przyciąga także organizatorów znaczących
imprez takich jak Międzynarodowy Festiwal "Wratislavia Cantans", Festiwal
Muzyczny "Porozumienie" (obecnie "Eurosilesia") Wrocławski Festiwal
Jazzowy "Jazz nad Odrą", Międzynarodowy Konkurs im. F. Liszta, których ranga
wykracza daleko poza granice Polski. Koncerty, wystawy, plenery malarskie, jarmarki
renesansowe i spektakle odbywają się zarówno w stylowych komnatach i na dziedzińcu
Zamku Piastów Śląskich, w kościołach pw. św. Mikołaja, pw. Podwyższenia Krzyża
Świętego i pw. Miłosierdzia Bożego, w sali teatralnej Brzeskiego Centrum Kultury, w
Galerii Sztuki Współczesnej i Wielkiej Sali Stropowej renesansowego Ratusza, a także w
Amfiteatrze Miejskim i na brzeskim Rynku.
Brzeskie Centrum Kultury (do 1992: Brzeski Dom
Kultury) zostało otwarte w lutym 1967 po dziesięcioletnim remoncie działającego w
latach międzywojennych Brieger Stadttheater.
Brzeskie Centrum Kultury obejmuje swą działalnością:
- Dom Kultury (przy ul. Mlecznej 5),
- Galerię Sztuki Współczesnej w brzeskim Ratuszu,
- Amfiteatr Miejski (na ok. 5.000 widzów) przy ul. B. Chrobrego oraz reaktywowane w
listopadzie 2004,
- Kino "Centrum" działające w budynku Domu Kultury.
Instytucja kultury, jaką jest Brzeskie Centrum Kultury jest organizatorem znaczących
imprez artystycznych. W latach 70. organizowane były w trzech edycjach koncerty tzw.
"Małego Jazzu nad Odrą", będącego "filią" wrocławskiego
festiwalu "Jazz nad Odrą". W ramach imprezy wystąpiły znane gwiazdy
europejskiego jazzu i muzyki jazz-rockowej jak: SBB z Józefem Skrzekiem na czele, Novi
Singers, Trio Bartkowski-Karolak-Namysłowski, Hagaw, muzycy z Czech i Szwajcarii. Brzeg
organizował również Ogólnopolski Festiwal Muzyki Współczesnej "Brzeskie
Kontakty Muzyczne", "Opolskie Spotkania Muzyczne", Ogólnopolskie warsztaty
dla piosenkarzy i zespołów wokalno-instrumentalnych, w trakcie których wykładowcami
byli m.in.: Janusz Kondratowicz, Waldemar Parzyński, Stanisław Śliwiński, Zbigniew
Górny, Krzysztof Heering, Krzysztof Barcik, Wojciech Zieliński, Janusz Koman, Marcin
Pospieszalski, Elżbieta Zapendowska, Adam Bubiłek i wielu innych.
Oferta kulturalna miasta wzbogaciła się w ostatnich
latach o wiele ogólnopolskich imprez: Ogólnopolski Festiwal Teatrów Różnych Form
"Theatron", Muzyczną Scenę Młodych "Bariery Kariery" (obecnie
Brzeskie Konfrontacje Muzyczne). Do tradycyjnych imprez organizowanych w Brzeskim Centrum
Kultury należą też: Przegląd Kolęd i Pastorałek "Brzeskie kolędowanie",
Ogólnopolski Festiwal Piosenki Religijnej "Corda Cordi" i Festiwal Piosenki
Angielskiej "FACE THE MUSIC" organizowany wspólnie ze Stowarzyszeniem FPA.
Wśród laureatów Festiwalu znaleźli się: Alicja Bachleda-Curuś - Zosia z Pana
Tadeusza w reżyserii A. Wajdy, Justyna Świrniak - laureatka programu TVN "Zostań
gwiazdą", Grzegorz Markocki - laureat telewizyjnej "Szansy na sukces",
który zadebiutował w filmie W. Adamka Poniedziałek, Mirosław Witkowski z Nowego
Sącza, Monika Urlik z Dzierżoniowa, Kamila Juda z Wrocławia - laureatka "Szansy na
sukces" z Budką Suflera, Beata Pieczywek (pseudonim artystyczny: Beata Wald) z
Grunwaldu - laureatka "Szansy na sukces" z Beatą Kozidrak i Georgina Tarasiuk z
Białej Podlaskiej - laureatka Kategorii Dziecięcej VI FPA.
Tarasiuk wydała swoją pierwszą płytę w Sony Music Polska, a we wrześniu 2003
wystąpiła obok Małgorzaty Walewskiej w koncercie z José Curą w Poznaniu. W wielu
swoich wywiadach bardzo wyraźnie stwierdza, że początek jej kariery miał miejsce w
Brzegu.
Za to Beata Wald, laureatka Grand Prix VIII FPA w Brzegu, wygrała finał "Szansy na
sukces" w Sali Kongresowej w Warszawie w maju 2003. Dominika Gawęda, nowa wokalistka
zespołu Blue Café, to również laureatka z Brzegu. Sasha Strunin, połowa duetu The Jet
Set, który reprezentował Polskę na festiwalu Eurowizji, to również laureatka
festiwalu w Brzegu sprzed 4 lat.
W obradach jury festiwalu, obok Elżbiety Skrętkowskiej, uczestniczyli: Timothy Sanduski,
konsul z Konsulatu Generalnego Stanów Zjednoczonych w Krakowie; Simon Thomas, sekretarz
Ambasady Brytyjskiej; Paweł Kukiz, lider zespołu "Piersi"; Maria Urbaniak,
stylistka TVP 2; Dominika Kurdziel, muzyk i artysta z Krakowa; Edward Spyrka, kompozytor,
muzyk i aranżer; John Porter z Warszawy; Adam Bubiłek, muzyk i dyrektor Brzeskiego
Centrum Kultury.
Znacznymi sukcesami w ostatnim czasie okazały się: organizacja, po raz pierwszy w 2006,
Międzynarodowego Pleneru Malarskiego w ramach cyklicznego projektu "Festiwal kultur
- Średniowiecze Brzeg 2006", współfinansowanego ze środków Kontraktu
Wojewódzkiego dla Województwa Opolskiego na lata 2005-2006 oraz Międzynarodowego
Pleneru Malarskiego "Festiwal kultur - Renesans Brzeg 2008", Międzynarodowego
Festiwalu Sztuki Ulicznej "BuskerBus" Wrocław - Brzeg - Jelenia Góra - Zielona
Góra 2008, reaktywowanie w Brzegu w 2006 z bardzo dużym sukcesem po blisko 30 latach
przerwy koncertów Międzynarodowego Festiwalu Jazzowego "Jazz nad Odrą w
Brzegu", a także zorganizowanie po raz pierwszy w 2008 roku Festiwalu Piosenki
Francuskiej.
Bliskie kontakty łączą Brzeg z zaprzyjaźnionymi i
partnerskimi miastami: niemieckim Goslar, francuskim Bourg-en-Bresse i czeskim Beroun.
Wielkim wydarzeniem okazała się organizacja międzynarodowych warsztatów artystycznych
"Kultura dla młodych bez granic - Brzeg 2005", w których udział wzięło
około 40 młodych osób z Goslar i Beroun, a także młodzież polska.
Centrami kultury są również biblioteki:
Miejska Biblioteka Publiczna im. Księcia Ludwika I, ul. Jana Pawła II 5
Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna, ul. Ofiar Katynia.